برنامه عمران ملل متحد(UNDP )
گردآوری: دکتر تورج ولی نسب
تاریخچه
برنامه توسعه ( عمران ) ملل متحد شبکه جهانی سازمان ملل برای توسعه است. این برنامه کشورها را به دانش, تجارب و منابع یکدیگر پیوند داده و از ایجاد تحول در آنها با هدف کمک به مردم برای سازندگی بهتر حمایت می کند. برنامه توسعه ملل متحد در حال حاضر در 166 کشور جهان فعالیت دارد و آنها را در تدوین و اجرای راهکارهای بومی ایران مقابله با چالش های جهانی و ملی در زمینه توسعه یاری می دهد. این کشورها نیز برای دستیابی به توسعه و افزایش توانمندی های خود از امکانات برنامه توسعه ملل متحد و طیف گسترده نهادهای همکار با آن استفاده می کنند. این سازمان در سال 1965(1344) با رای مجمع عمومی سازمان ملل متحد تاسیس شد و دفتر مرکزی آن در نیویورک مستقر گردید. نماینده مقیم برنامه توسعه ملل متحد در هر کشوری مسئولیت هماهنگی کل نظام ملل متحد در آن کشور در امر توسعه را نیز داراست و برای استفاده موثرتر از منابع سازمان ملل متحد و کمک های بین المللی تلاش می کند.
:ارکان
1- شورای حکام
این شورا دارای 48 عضو است. دوره عضویت دولت های عضو 3 سال است. اعضای شورای حکام بوسیله شورای اقتصادی و اجتماعی انتخاب می شوند. اعضای مذکور بر مبنای توزیع جغرافیایی مناسب به شرح زیر انتخاب می شوند:
کشورهای در حال توسعه : 27 کرسی ( 11 کرسی برای کشورهای آفریقایی، 9 کرسی برای کشورهای آسیایی و یوگسلاوی و 7 کرسی برای کشورهای آمریکای لاتین)
کشورهای توسعه یافته : 21 کرسی ( 17 کرسی برای کشورهای اروپای غربی و سایر کشورها و 4 کرسی برای کشورهای اروپای شرقی )
2- مدیریت
دبیرکل سازمان ملل متحد ضمن مشورت با شورای حکام مدیر برنامه عمران ملل متحد را تعیین می کند. این انتصاب باید به تایید مجمع عمومی نیز برسد.
برنامه های وابسته
برنامه های وابسته این سازمان که عموما تحت عنوان صندوق ویژه فعالیت می کنند، عبارتند از :
1- صندوق توسعه سرمایه ملل متحد
2- صندوق ویژه ملل متحد برای کشورهای در حال توسعه فاقد ساحل
3- صندوق موقتی ملل متحد برای علوم و تکنولوژی در جهت توسعه
4- صندوق جمعیت ملل متحد
5- صندوق توسعه ملل متحد برای زنان
6- صندوق امانی برای کشورهای مستعمره و مردم آن کشورها
7- صندوق ملل متحد برای کاوش منابع طبیعی
8- صندوق ملل متحد برای کمک به جبهه آزادی بخش
9- “گروه کاری بین الدولی ویژه” برای همکاری های فنی میان کشورهای در حال توسعه
10-واحد داوطلبانه ملل متحد
بیشترین بخش بودجه این برنامه از محل کمک های داوطلبانه کشورهای عضو تامین می گردد. قسمت اعظم بودجه عمران ملل متحد صرف تامین هزینه های عمرانی می گردد که از طریق برنامه های 5 ساله همکاری فنی بین UNDPو کشورها به امضاء می رسد. هدف این برنامه ها کمک به کشورهای در حال توسعه جهت نیل به خودکفایی از طریق شکوفا ساختن استعدادهای انسانی، توسعه زیرساخت های اقتصادی و فنی و انتقال فناوری مناسب است. این برنامه به منظور تقویت مدیریت دولتی، آموزش نیروی انسانی می پردازد. بخش اعظم این پروژه ها در زمینه کشاورزی، جنگل، آبیاری، بهداشت محیط، انرژی، زمین شناسی، صنعت، اصلاح اراضی،تحصیلات، حمل و نقل، ارتباطات، بهداشت، مسکن، تجارت و توسعه می باشد.
به منظور اجرای پروژه هایی که بودجه آنها از سوی UNDPتامین می گردد، یک کمیته سه جانبه برقرار می شود. به این ترتیب که دولت میزبان بنگاه تخصصی ملل متحد ( به عنوان مثال بخش ماهیگیری فائو و UNDP در اجرای پروژه همکاری دارند. مسئولیت اجرای پروژه با دولت میزبان است و مدیریت فنی به عهده بنگاه اجرایی است که در مقابل دولت مورد نظر و UNDPکه هزینه اجرای پروژه را تامین می نماید، مسئول است.
UNDP در تنظیم برنامه کشوری, سه مرحله را ترسیم کرده است :
1) دولت احتیاجات عمران، اولویتها و برنامه های سرمایه گذاری خود را تجزیه و تحلیل می نماید.
2) تجزیه و تحلیل تفصیلی از بخش های مختلف انجام شده و امکانات و کمبودها در زمینه دانش فنی مورد بررسی قرار می گیرد. در این مرحله بنگاه اقدام به اعزام هیات برنامه ریزی جهت انجام مشورت و تدوین پروژه می نماید.
3) مشخص نمودن نیازها در سطح پروژه ها و تعیین و توزیع نهادهایی که باید از طریق همکاری های فنی در یک چارچوب زمانی مشخص ارایه گردد. پس از آن، تنظیم و تدوین برنامه های زمان بندی شده برای فعالیت های پروژه و استفاده از منابع مالی در طول زمان اجرای پروژه مشخص می گردد.
رسالت اصلی و اولویت ها در ایران و جهان
رهبران جهان در سپتامبر سال 2000 در اجلاس هزاره ملل متحد برای تحقق مجموعه ای از هدف ها در زمینه مبارزه با فقر، گرسنگی, بیماری, بی سوادی، نابودی محیط زیست و تبعیض علیه زنان به توافق رسیدند. این هدف ها، که محور دستور کار جهانی قرار گرفته اند، آرمان های توسعه هزاره نامیده شدند. برنامه توسعه ملل متحد، به عنوان شبکه جهانی توسعه سازمان ملل، تلاش های جهانی و ملی را برای رسیدن به هدف های هزاره مرتبط با آنها هماهنگ می کند.
اولویت های اساسی
1) کمک به کشورها در زمینه دستیابی به آرمان های توسعه هزاره و کاهش فقر انسانی
2) توسعه و تحکیم حکومت مداری خوب و حقوق بشر
3) حفظ و پایداری محیط زیست و استفاده بهینه از منابع انرژی برای توسعه پایدار
4) تقویت ظرفیت های ملی در پیشگیری از بحران ها، بلایا و باسازی
5) پیشگری از گسترش بیماری ها به عنوان چالشی در مقابل توسعه
اهم فعالیت ها در جمهوری اسلامی ایران
برنامه توسعه ملل متحد، به معرفی نمونه های موفق و جهانی برنامه های فقرزدایی می پردازد و در تدوین برنامه های راهبردی ملی کاهش فقر، به دولت یاری می رساند. از رسالت های دیگر برنامه توسعه ملل متحد, ترویج و تحکیم حکومت داری دموکراتیک و حقوق بشر در کشورهاست. در این راستا، این دفتر با همکاری طیف گسترده ای از نهادهای دولتی و جامعه مدنی در جهت ایجاد ظرفیت و توانمندسازی مراکز حقوق بشر وابسته به دانشگاه ها و موسسات دولتی و سازمان های جامعه مدنی فعال در زمینه حقوق بشر ارتقای برابری اجتماعی با تاکید بر نفی کلیه اشکال خشنونت و بی عدالتی، ترویج آزادی اندیشه، بیان و سیاسی، و هماهنگی و تطابق کشور با معیارها و نظام های حقوق بشر بین المللی می کوشد. برنامه توسعه ملل متحد، همچنین با قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی در زمینه های آموزشی و پژوهشی همکاری دارد.
برنامه توسعه ملل متحد در ایران در مهار چالش های زیست محیطی و عمل به تعهدات مربوط به انجام پیمان های بین المللی در زمینه بیابان زدایی, حفظ تنوع زیستی و گونه های در حال انقراض، کاهش گازهای گلخانه ای, کاهش آلاینده های آلی پایدار، حذف مواد محرب لایه ازون و حفاظت از آب های بین المللی یاری می دهد. بخش از برنامه های زیست محیطی دفتر توسعه ملل متحد به "برنامه اعتبارات خرد تسهیلات جهانی محیط زیست" اختصاص دارد که از فعالیت های مربوط به حفاظت از محیط زیست با تکیه بر مشارکت گروه های محلی از طریق اعطای وام های کوچک حمایت می کند.